علائم خرابی هارد دیسک | چگونه بفهمیم هارد خراب شده | لابراتوار هارد ایران

علائم خرابی هارد دیسک چه چیز هایی است؟ از کجا متوجه شویم هارد دیسک سوخته و نشانه های هارد که در حال سوختن است چه مواردی است؟ برای پاسخ به سوالات فوق ابتدا میبایست مکانیسم کارکرد هارد دیسک را بشناسیم تا متوجه رفتار های هارد بشویم.

هارد دیسک چگونه کار میکند؟

هارد از قسمت های مختلفی تشکیل شده است، اما مهم ترین قطعاتی که در این مطلب با آنها کار داریم مواردی همچون:

• موتور هارد دیسک : اسپیندل موتور(Spindel motor) قسمت مرکزی هارد میباشد که وظیفه اصلی آن چرخش مجموعه دیسک ها (Platers) است. سرعت چرخش این ها موتور معمولا 5400rpm و یا 7200rpm است. برای روشن شدن موتور در هارد دیسک های ۳.۵ اینچی به ولتاژ ۱۲ولت احتیاج است و نیز برای هارد ۲.۵ اینچی به ولتاژ ۵ نیاز داریم.
• دیسک ها: قسمت اصلی هارد دیسک صفحات ذخیره کننده اطلاعات (Platers) هستند که سطحی آغشته به مغناطیس دارند و محل قرار گیری داده ها هستند. ابعاد دیسک ها در مدل های مختلف ۱.۸ اینچ ، ۲.۵ اینچ ، ۳.۵ اینچ یافت میشود. هر دیسک مغناطیسی بر خلاف دیسک نوری نظیر (CD) دارای دو سطح میباشد.
• هد هارد دیسک : یکی از مهمترین و آسیب پذیرترین قسمت ها میباشد که بسیار به ضربه و نوسان الکتریکی حساس می باشد. وظیفه هد خواندن و نوشتن اطلاعات بر روی دیسک هاست. به ازای هر دیسک دو هد بر زیر و روی آن قرار دارد.
• برد هارد دیسک : برد الکتریکی رابط هارد دیسک و سیستم میباشد و دو وظیفه اصلی دارد. اولا تامین و انتقال جریان الکتریکی هارد دیسک و ثانیا انتقال اطلاعات از سیستم به هارد دیسک و بالعکس.برد هارد با رابط های مختلفی یافت میشود. رابط هایی نظیر Sata , USB , IDE , Scsi , Sas , … به هر برد دو کابل متصل میشود ، یکی وظیفه انتقال جریان الکتریکی را دارد و دیگری وظیفه دیتا ، البته گاهی هردو کابل در یکی با دو وظیفه ادغام میشود.
• قسمت لاجیکی : تمامی موارد ذکر شده مربوط به قسمت های مکانیکی و فیزیکی هارد دیسک بود اما قسمت لاجیکی که باعث بیشترین خرابی ها در هارد دیسک میشود بیان نشد، برای تشخیص و دسترسی به بخش های لاجیکی عموما نیاز به دستگاه تخصصی نظیر PC-3000 است. مواردی که هارد دیسک روشن میشود و هیچ گونه صدای غیر عادی نظیر تق تق ، بیب ( بیپ) ، خر خر ، قیژ قیژ و … ندارد، اما هارد بالا نمیاید و اطلاعات قابل رویت نیست. در ادامه به عیب یابی لاجیکی خواهیم پرداخت.

هارد دیسک دارای قطعات دیگری نیز میباشد که عمدتا دچار مشکل نمیشوند و اگر هم چنین باشد تشخیص آن بسیار دشوار بوده و مستلزم در اختیار داشتن دانش تخصصی است.

مکانیسم هارد چگونه است؟

زمانی که دستور روشن شدن هارد دیسک از سمت دستگاهی که به آن متصل است ( نظیر کامپیوتر ، لپ تاپ ، DVR ، … ) صادر میشود ، این دستور به برد هارد دیسک که از طریق کابل رابط به سیستم متصل است انتقال پیدا میکند، برد هارد دستور روشن شدن موتور را میدهد، زمانی که موتور روشن میشود میبایست خود را به دور چرخش استاندارد (5400rpm یا 7200rpm) برساند. زمانی که برد این سرعت را sense کند، دستور پرواز هد صادر میشود و هد به پرواز در میآید ، ارتفاع سطح پرواز نیز میبایست توسط  کنترلر مخصوص تعیین شود.

هد زمانی که بر روی دیسک ها پرواز میکند به دنبال آدرس مشخصی میگردد تا بتواند اطلاعات خاصی را به جهت دیتکت هارد بخواند . زمانی که اطلاعات مورد نظر را یافت و هارد شناسایی شد سپس نسبت به الگوریتم تعریف شده جداول MBR و سپس بوت سکتور پارتیشن ها و سیستم فایلها وMFT مربوط به آنها را میخواند ، نهایتا اطلاعات هارد به نمایش در میآید.

ایرادات مختلف در هارد دیسک وجود دارد که نشانه های خرابی آنها در مقالات جداگانه به تفصیل بیان شده اما در اینجا میخواهیم به صورت کوتاه علایم خرابی هارد دیسک را توضیح دهیم.

تعمیر هاردی که روشن نمیشود و علائم خرابی هارد دارد:

چندین دلیل باعث عدم روشن شدن هارد میشود که از علائم خرابی هارد است از جمله ؛

1. خرابی برد هارد دیسک : در هارد های ۳.۵ اینچی برای تغذیه برد از دو TVS Diodes استفاده میشود که دارای ولتاژ های 12v و 5v است. در صورتی که هر کدام دچار مشکل شوند به روشن نشدن هارد منجر میشود، برای تغذیه اسپیندل موتور و همچنین کنترل موتور، آی سی کنترلر ( vcm controller) وجود دارد که در صورت معیوب شدن باعث موتور هارد روشن نمیشود و نمیچرخد. قسمت بعدی که در برد هارد میتواند دچار مشکل شود سی پی یو ‌ اصلی (MCU) است. این قسمت تمامی فرمانهای مربوط به برد هارد دیسک را صادر و یا هدایت میکند. قسمت دیگری که میتواند مشکل ساز شود که بسیار مهم و در ضمن خطرناک نیز هست رام (ROM) است. هارد دیسک با رام خراب یکی از معضلات بسیار پیچیده تعمیرهارد است. Rom هارد حاوی اطلاعات یکتایی در زمینه کلیه قسمت های هارد دیسک است که چنانچه بخواهیم برد هارد را تعویض کنیم میبایست این اطلاعات در برد جدید نیز قرار بگیرد. به طور معمول دو نوع رام وجود دارد ۱- رام داخلی (internal rom) که اطلاعات رام در داخل mcu تعبیه شده است در صورتی که قصد تعویض برد را داشته باشیم نیاز به دستگاه تخصصی جهت خواندن اطلاعات درون آی سی داریم ۲- رام خارجی (external rom) که در این حالت آی سی جداگانه ای حاوی اطلاعات رام است که در صورت تعویض برد باید جایگزین شود.
2. تعمیر موتور هارد : یکی دیگر از عواملی که منجر به روشن نشدن هارد دیسک میشود خرابی موتور هارد دیسک (spindle motor) است که در چنین حالتی میبایست جراحی هارد را انجام داد. البته با توجه به هزینه جراحی هارد تنها زمانی که اطلاعات اهمیت داشته باشند مقرون به صرفه است. عموما موتور هارد به ندرت دچار مشکل میشود مگر در اثر ضربه بسیار شدید که در این حالت قطعات دیگر مانند هد از موتور حساس تر هستند و زودتر میشوند. البته موضوع جامپ شدن موتور هم بر اثر عمر زیاد و یا نوسان شدید هم اتفاقی اجتناب ناپذیر است.
3. خرابی هد هارد دیسک: اگر هد هارد دچار سوختگی شود ممکن است اتصال کوتاه شده و در مدار برد هارد دیسک اختلال ایجاد کند و نتیجتا برد هارد را روشن نکند. برای تست چنین موردی میتوان ارتباط هد هارد و برد را که توسط contact مخصوص به خود متصل شده است را قطع کرد وسپس اقدام به روشن کردن هارد کرد، در چنین حالتی اگر هارد دیسک روشن شود میتوان نتیجه گرفت هد هارد دیسک سوخته و نیاز به جراحی دارد. همانطور که قبلا نیز متذکر شدیم در چنین حالتی میبایست جراحی هارد با هدف بازیابی اطلاعات انجام پذیرد و هد معیوب از هارد مشابه خود (donor hdd) در محیط ایزوله و یا همان کلین روم تعویض گردد.

تعمیر هارد کند شده و علائم خرابی هارد :

اگر سرعت هارد به طور محسوسی کاهش یابد که از علائم خرابی هارد میباشد برای تعمیر آن چند احتمال وجود دارد:

• تعمیر هارد بد سکتوری: یکی از مهمترین عواملی که باعث کند شدن هارد دیسک میشود وجود بد سکتور است که ممکن است در دو ناحیه وجود داشته باشد ؛ هم در ناحیه کاربری (user area) که در اختیار کاربر هست ، در این صورت آن بخشی که دچار بد سکتور شده به شدت کند میشود، اما جدی ترین نوع بد سکتور زمانی است که ناحیه کنترلی (service area) دچار بدسکتور شود. در چنین حالتی کلیه دسترسی ها در تمام فضای هارد دچار مشکل میشود تا جایی که هارد شناسایی نمیشود. همان طور که در مقاله تعمیر هارد بدسکتوری بیان کردیم چیزی تحت عنوان تعمیر بد سکتور هارد وجود ندارد و صرفا میبایست فضاهای خراب را از دسترس هارد خارج کرد. اما اگر این بدسکتورها در قسمت سرویس اریا قرار داشته باشد با دو مشکل مواجه هستیم؛ اولا بدون در اختیار داشتن دستگاه تخصصی نمیتوان به این قسمت دسترسی داشت و ثانیا نمیتوان این قسمت را از دسترس هارد خارج کرد و یا اینکه اطلاعات آن را نادیده گرفت.
• تعمیر هارد با هد کند: اگر هد هارد دیسک خراب شود ممکن است سرعت کارکرد را به شدت کاهش دهد، در این حالت اگر اصرار بر کار با هارد داشته باشید ممکن است آسیب جدی تر شود و حتی دیسک خش بردارد. در این حالت میبایست حتما با دستگاه تخصصی هارد تعمیر شود. یکی از راه های تشخیص این ایراد شنیده شدن صدای غیر عادی شبیه به صدای خر خر هارد و است اما اگر صدای تق تق شنیده شود دیگر احتمال کندی هد به صفر میرسد. در چنین شرایطی میبایست جهت دیتا ریکاوری هارد توسط یک مجموعه تخصصی سریعا اقدام کرد.
• تعمیر هارد با مدیا خراب: اگر قسمت مکانیکی هارد معیوب شود ،علائم خرابی هارد دیسک بروز میکند مثلا موتور دچار افت سرعت چرخش شده در نتیجه هارد دیسک نیز کند میشود و در سیستم کارکرد هد نیز اختلال ایجاد میکند. تشخیص خرابی مدیا هارد نیازمند در اختیار داشتن تخصص و تجربه زیاد در زمینه تعمیرات هارد دیسک میباشد. عموما علت ایجاد چنین مشکلی در هارد یا از به پایان رسیدن عمر مفید و اصطحلاک قطعه مکانیکی و یا بر اثر ضربه ناشی شده است. در هر دو صورت به نظر میرسد بهتر استفاده مجدد از هارد را نادیده بگیریم و صرفا در جهت بازیابی اطلاعات هارد دیسک اقدام کنیم.

تعمیر هارد دیسک با مشکل عدم شناسایی :

برای رفع ایراد شناسایی نشدن هارد دیسک باید موارد مختلفی را در نظر گرفت؛

• اولا باید کنترل کنیم که هارد روشن میشود و یا خیر ، مواردی که هارد را روشن نمیکند را پیش تر توضیح دادیم.
• اگر هارد شناسایی نمیشود میبایست حتما به صدای آن به دقت گوش داد، اگر کارکرد هارد همراه با صدای غیر عادی نظیر تق تق و یا صدای قیژ قیژ و … باشد ، به هیچ عنوان نباید دوباره آن را روشن کرد. زیرا ممکن است آسیب را جدی تر کند تا جایی که دیسک هارد نیز خش دار شود. در چنین حالتی میبایست بدون دستکاری آن را به یک مرکز تخصصی تعمیر هارد تحویل بدهیم.
• اگر هارد روشن میشود و صدای غیر عادی ندارد ، ابتدا میبایست از سلامت اتصالات آن اطمینان حاصل کرد و در صورت تایید باید دید در بایوس هارد شناسایی نمیشود و یا بالعکس با توجه به شناسایی در بایوس دسترسی به مدیا هارد غیر ممکن است. البته باید توجه کرد هارد با مدیا خراب ممکن است صرفا برد در بایوس را شناسایی کند که نشان از عدم دسترسی به مدیا هارد دارد.
• در برخی موارد هارد به صورت کامل و با ظرفیت صحیح شناسایی نمیشود که عمدتا نشان از خرابی سرویس اریا دارد. در چنین مواردی میبایست حتما به یک مرکز تخصصی تعمیر هارد دیسک مراجعه کرد، زیرا هم دسترسی به محدوده سرویس اریا مستلزم در اختیار داشتن تجهیزات تخصصی است و همچنین در صورت دسترسی تخصص و تجربه کافی نیز لازم است.
• شناسایی رندم هارد دیسک هم یکی از عمده مشکلات کاربران است ، که در چنین حالتی مهمترین نکته عدم اصرار به اتصال هارد دیسک است زیرا میتواند آسیب را جدی تر کند که باعث افزایش هزینه ریکاوری هارد میشود و یا اینکه امکان بازیابی اطلاعات را به صفر میرساند. عامل اصلی این موضوع که هارد گاهی شناسایی میشود و گاهی خیر در شرایط داینامیک (Dynamic) کارکرد آن است یعنی ممکن است به خاطر تغییر شرایط مشاهده کنیم که یک بار هارد دیسک شناسایی نمیشود اما در بار دیگر شناسایی میشود.

همه مواردی که در بالا ذکر شد از علائم خرابی هارد دیسک است که باید به آنها توجه کرد، اما توصیه میکنیم که به هیچ عنوان هارد با نشانه های خرابی را دستکاری نکنید و اصرار به ریکاوری اطلاعات ننمایید.

لابراتوار هارد ایران، مرکز تخصصی تعمیر هارد دیسک و ریکاوری سخت افزاری با در اختیار داشتن تجهیزات بروز ریکاوری هارد آماده ارائه خدمات به مشتریان عزیز میباشد.

در صورت بروز خرابی هارد دیسک می‌توانید با ما تماس بگیرید.